REIS BABBELS

“Kijk, hier rechts. Dat is ons Tsunami museum. Als jullie tijd hebben zouden jullie daar eens naartoe moeten gaan, erg indrukwekkend!” 
Dennis en ik kijken beide naar het grote gebouw en knikken maar een beetje beduusd van ja. Niet goed wetende hoe we moeten reageren op Jack, onze becak chauffeur, die opeens het onderwerp “tsunami” naar boven brengt.

Wie kan het zich namelijk niet meer herinneren, die vreselijke tsunami op Tweede Kerstdag 2004. DE tsunami die uiteindelijk als ’s werelds grootste natuurramp ooit de geschiedenis in zou gaan. In de laatste 5 jaar hebben we al aardig wat plaatsen bezocht die een paar jaar daarvoor ook door die reusachtige vloedgolven ernstig waren getroffen. Je kan je een ramp van zo’n formaat amper inbeelden…

Neem nu onze bezoekjes in Thailand bijvoorbeeld of vorige maand nog in Sri Lanka. Twee landen die naast Indonesië de zwaarste klappen hebben moeten incasseren op die bewuste zwarte Tweede Kerstdag. Ook tijdens onze reizen dáár kwam de ramp wel eens ter sprake als we in gesprek kwamen met de locals, maar écht diep doorvragen durfden we eigenlijk nooit zo goed.

En dat terwijl we er normaal gezien als een stel hongerige wolven bovenop duiken, zodra we met een local aan de babbel raken die redelijk goed Engels spreekt. Want dat is dan voor ons hét uitgelezen moment om eindelijk aan een insider alle ins en outs over een land te kunnen vragen. Dingen die je normaal gezien niet uit een boekje kan leren.

Zo willen we zo nu en dan nog wel eens lekkere brutale en persoonlijke vragen stellen zoals:
– “Hoeveel uur werk je?”
– “Ga je zelf ook wel eens op reis?”
– “Wat is je grootste droom?”

Maar ook vragen over het land zelf:
– “Hoe werkt het onderwijs hier?”
– “En is er een zorgsysteem?”
– “Hoe zit het met de criminaliteit en het drank en drugsgebruik in je land?”
– “En met het strafbeleid en rechtssyteem?”

Maar met bepaalde onderwerpen zijn we altijd een beetje terughoudend, ondanks dat we wél vaak branden van nieuwsgierigheid! Dit omdat we kunnen inbeelden dat deze onderwerpen misschien nog wel eens gevoelig zouden kunnen liggen bij de mensen.

Neem nou bepaalde politieke situaties bijvoorbeeld (“Die nieuwe koning hè? Wat vind je nou eigenlijk écht van hem?”).
Of onderwerpen waar mensen misschien wel dierbaren zijn verloren (“Nou nou, dat was me toch wat, die aanslagen afgelopen Paas Zondag hier in Sri Lanka! Ga je ondertussen alweer naar de kerk?”).
Nee, op dat vlak neemt onze brutaliteit opeens spontaan af en maakt het plaats voor een wat meer gepaste aftastendheid.

Zoals nu, we waren net een paar minuten geleden vanaf Pulau Weh weer op het vaste land aangekomen en zitten nu dus bij Jack in zijn becak, die ons naar ons hotel in het centrum van Banda Atjeh zal brengen. Banda Atjeh is de grootste stad van Atjeh, de meest noordelijk provincie op Sumatra. Een provincie die, op zijn zachts gezegd, nogal een paar roerige laatste decennia achter de rug heeft.

Deze jaren waren namelijk vooral gevuld met politieke ruzies, heftige burgeroorlogen, aanslagen, sterke moslimwetten en als kers op de taart die allesverwoestende natuurramp. Eigenlijk allemaal onderwerpen die ontzettend interessant zijn, maar die je niet zo eventjes tussen neus en lippen door aankaart.

Maar nu begint Jack dus zelf over de tsunami.  Dennis gaat voorzichtig het gesprek aan en begint met een luchtige “Goh, ja, wat erg moest dat toch zijn geweest voor iedereen hier hè?” Eerst maar eens rustig Jack zijn reactie afwachten. Maar ondanks dat Jack zelf ooggetuige en dus ook slachtoffer was van die traumatische gebeurtenis, lijkt hij er zonder problemen en zelfs graag over te praten.

Verrast door zijn openhartige houding begint Dennis dan ook vraag na vraag te stellen. Zo komen we er achter dat iedereen in Banda Atjeh wel meerdere geliefden heeft verloren, zo ook Jack, wiens broer en zijn eigen vrouw met ongeboren kind door de tsunami is afgenomen. Sumatra heeft namelijk van de 250.000 slachtoffers wereldwijd zelfs de meeste mensen verloren, met het onvoorstelbare aantal van 170.000 doden, alleen al hier in de provincie Atjeh.

Hij vertelt dat veel Atjehers nog altijd getraumatiseerde zijn door alles wat ze hebben meegemaakt en gezien. Hoe er weken later nog steeds lijken werden gevonden in alle puin en op de daken. En hoe niemand het eerste jaar na de ramp nog vis heeft gegeten, terwijl dit stadje altijd een druk vissersstadje was geweest.

Vóór de ramp had hij samen met z’n vrouw een speelgoed winkel. Na de ramp is hij becak chauffeur geworden en heeft hij zichzelf de Engels taal aangeleerd.
“Een vriend van me adviseerde me dat ik Engels moest gaan leren. Want dan zou ik toeristen van het vliegveld naar de haven kunnen gaan rijden en dus meer geld gaan verdienen!” We lachen er met z’n drietjes om en Dennis en ik complimenteren hem met zijn Engelse skills.

Maar behalve de vele slachtoffers en verwoestingen heeft de tsunami volgens Jack uiteindelijk ook goeie dingen opgeleverd voor Atjeh. Zoals de pittige sharia wetgeving, die na de ramp daar in de hele provincie van kracht is gegaan. En daarmee meteen ook de enige provincie in heel Indonesië is waar deze controversiële sharia wet, naast het normale rechtsysteem, officieel geldig is.

En met die woorden ziet Dennis zijn kans schoon om ook over dát onderwerp even door te vragen. Hoe de situatie vóór de sharia wet was en wat Jack er zelf van vindt.

“Het lijkt weliswaar heel streng en extreem”, vertelt Jack ons, “maar het heeft oprecht rust gebracht in de stad. Vroeger was het hier niet veilig op straat, maar nu kan je hier zonder problemen weer gewoon naar buiten. En er is veel criminaliteit verdwenen nu er bijvoorbeeld geen alcohol meer gedronken wordt en er niet meer gegokt wordt. Het waren hier twee hardnekkige verslavingen die door de komst van die wet zo goed als zijn verdwenen in onze stad.”

En op de vraag of Jack zelf een strenge moslim is antwoord hij heel kordaat: “Absoluut.” Om er daarna  hard lachend achteraan te zeggen: “Maar alleen buitenshuis hoor! Binnen bij mij thuis wel een heel stuk minder!”

En zo rijdt Jack ons keurig naar onze gewenste bestemming. En niet alleen dat, hij helpt ons ook nog met een busticket te kopen die we alvast wilden halen voor onze reis naar Takengon, die we voor morgen al op de planning hebben staan. Op de momenten dat we niet aan het babbelen zijn turen we vanuit de becak lekker om ons heen naar het drukke en gezellige straatleven van Banda Atjeh, met Jack hardop zingend en neuriënd naast ons, op de scooter die zijn becak aandrijft.

Vrolijke man, die Jack. Een vrolijke, vriendelijke en behulpzame man. Je zou toch bijna vergeten dat hij, maar ook de rest van de stad en alle inwoners, zoveel vreselijks te verduren heeft gehad als je ze nu zo ziet… En wederom worden we weer blootgesteld aan die sterke mentaliteit die we al zovaak eerder in Azië onder de bevolking zijn tegengekomen:

“What happened in the past is the past. Let’s try and only look forward from here on”

Tot ziens vrolijke, sterke en slimme Jack. Bedankt om een klein beetje van jouw Banda Atjeh aan ons te laten zien…

Over de “Boxing Day Tsunami”:

• Op tweede kerstochtend 2004 deed zich, 160 km ten westen van Sumatra, een zeebeving voor met een kracht van 9,1 MW, waardoor de zeebodem zich met tientallen meters verplaatste. Het was daarmee de derde zwaarste zeebeving sinds 1900.

• Bij de zware zeebeving ontstonden er drie grote vloedgolven ofwel tsunami’s, die zich in verschillende richtingen over de Indische Oceaan verplaatsten met een snelheid tot 900 km per uur.

• Daar waar de vloedgolf op het land stuitte, kon deze door het ondiepere water een hoogte van wel 10 meter bereiken!

• De zeebeving zelf duurde zo’n tien minuten, de tsunami’s die volgden bleven zich daarna nog zo’n 7 uur voortbewegen, met een kracht die wel twee keer zoveel energie bevatte als alle bommen die gebruikt waren tijdens de hele Tweede Wereldoorlog.

• Wereldwijd werden er 12 landen getroffen door door de tsunami, met meer dan 230.000 dodelijke slachtoffers.

• De provincie Atjeh lag het dichtst bij het epicentrum. Slechts 10 tot 20 minuten na de zeebeving raakte de eerste vloedgolf hier al het land en verwoestte daarbij tot ver landinwaarts, grote delen van de provincie. De hoofdstad, Banda Atjeh werd voor 80% verwoest.

Ik denk zomaar dat de meeste van ons het nieuws over die vreselijke tsunami zich nog wel goed kunnen herinneren, of niet? Maar hoe zit dat met onze kennis over de sharia wetgeving?

Wellicht dat de meesten van ons bij het horen van het woord “sharia” meteen aan stenigingen en het afhakken van handen denken. Echter is de sharia veel breder en gecompliceerder dan dat, en bestaat deze uit veel meer lagen dan enkel een strak afgekaderde en opgelegde wetgeving.

Ik zal dan ook een poging doen om deze, als onwetende en ongelovige zijnde, zo goed mogelijk proberen uit te leggen, maar poeh… ik ben bang dat dat zo simpel nog niet is! 

Over de “Sharia”: 

• Sharia is een Arabisch woord wat ongeveer “weg naar de bron” betekent. Een nederlandse term hiervoor is islamitisch recht.

• Het islamitisch recht is geen recht in westerse zin. De sharia is geen wetboek en dus ook geen vervanging van het rechtsysteem, maar een plichtenleer die ter aanvulling wordt toegepast.

• Waar het eindoordeel over het menselijk handelen door de Koran bij God neergelegd wordt, omvat de sharia ook sancties om het juiste handelen af te dwingen wanneer ’t op maatschappelijk vlak neerkomt.

• Er zijn meerdere, soms sterk uiteenlopende versies van het begrip sharia, waardoor je dus onmogelijk over DE sharia praten (net zoals je ook niet over HET rechtssysteem in de hele wereld kan spreken)

• Doordat de sharia niet in boeken is vastgelegd verschilt de uitwerking ervan dus over de hele wereld. In Iran en Saoedi-Arabië is de sharia wél het enige rechtssysteem wat geldt, maar in de overige moslimlanden bestaat de sharia naast een ander rechtsysteem (van de staat).

• In Indonesië bijvoorbeeld wordt overal het Rooms-Hollands rechtssysteem gebruikt. Behalve dus in Aceh, waar de Sharia officieel is ingevoerd en waar op sommige vlakken dus het islamitisch recht wordt toegepast.

Oké, tot dusver een beknopte uitleg. Komen we nu dan eindelijk tot de titel van deze babbel!

Hoe de tsunami voor meer rust én hoofddoekjes heeft gezorgd in Atjeh:

We gaan daarvoor een stukje terug in de tijd. En wel naar het jaar 1949, toen Nederland na een langdurige oorlog heel Nederlands-Indië, en daarbij ook Atjeh, aan de republiek Indonesië had overgedragen. Echter, de Atjehers zelf erkende dit niet, zij wilden niet zomaar met Indonesië samengevoegd worden… 

Dus ze kwamen in opstand. En hoe! Er werd geëist voor onafhankelijkheid en al snel groeide deze opstand uit tot een bloederige guerilla oorlog waarbij in ’79 de verzetsgroep Beweging Vrij Atjeh geboren (afgekort: GAM). Deze groep rebellen ging de gewapende strijd aan met het leger van Indonesië, om zo hun autonomie te claimen.

Periodes van hevig gewapend conflict volgden in de tientallen jaren daarna. Tussen ’89 en ’98 stierven er bijvoorbeeld zo’n 10.000 onschuldige burgers door al dat politieke geweld.

Tot dat daar in 2004 die gigantische tsunami het land binnendrong. En deze vernielende zeebeving zorgde voor een toenadering tussen de rebellen en de overheidstroepen. Atjeh was verwoest en had alle hulp hard nodig om weer opnieuw opgebouwd te kunnen worden.

Het kwam tot een vredesakkoord. De GAM legden hun wapens neer, en in ruil schonk de regering van Indonesië een gedeeltelijke autonomie aan Atjeh.

Een paar jaar daarvóór, in 2001, had de regering al een poging gedaan om de opstandige rebellen tegemoet te komen door de gehele provincie, welke voor 98% uit moslims bestaat, het recht te geven om de sharia wet in Atjeh toe voeren.

Maar de motivatie van de GAM was nooit enkel en alleen op religieuze basis geweest, deze had vooral ook meer een politieke drijfveer gehad. En mede door gebrek aan financiële middelen werd deze sharia wet tot dan toe dus ook niet heel erg toegepast in de provincie en had de Sharia dan ook meer symbolisch bestaan in Atjeh. 

Na de tsunami werd het geloof echter een belangrijke houvast voor de overlevenden. Ook geloofden sommigen dat de tsunami als straf van God op de mensen was neergedaald. En doordat er door de ramp ook eindelijk een einde kwam aan het gewapende conflict, leek het net of “God het zo had gewild”. Het is daarom dat in de jaren na de Tsunami de sharia steeds sterker tot uitvoering werd gebracht door de overheid van Atjeh. 

De sharia in het huidige Atjeh:

Nu, zo’n 15 jaar later, is de sharia in deze provincie ondertussen behoorlijk dominant aanwezig, met nog steeds meer en ook steeds strenger wordende wetten. Alcohol en gokken zijn bijvoorbeeld verboden, evenals seks buiten het huwelijk.

Dit gaat zo ver dat je je als ongehuwde man en vrouw ook niet in één en dezelfde ruimte mag bevinden, zonder de aanwezigheid van derden. Je alleen al in dezelfde kantoorruimte begeven met iemand van het andere geslacht is dus al strafbaar. En een hotelkamer voor twee is enkel te boeken als je kan aantonen dat je getrouwd bent. Jonge, ongetrouwde koppeltjes mogen daarnaast bijvoorbeeld ook geen handjes vasthouden in het openbaar. 

Ook de kledingvoorschriften zijn in de jaren steeds verder aangescherpt. Was het als vrouw al verplicht om de benen, schouders en haren te bedekken, tegenwoordig moeten de mouwen ook minstens tot over de ellebogen reiken en is een blote hals of kleding die elke vrouwelijke vorm benadrukt ook verboden. Strakke broeken en jeans zijn dus uit den boze, en de schouders moeten dus niet alleen “gewoon” bedekt zijn, maar deze moet samen met het decolleté en de nek, weggemoffeld worden onder een wijde en laag uitlopende hoofddoek.

Er is een speciale sharia politie op straat gekomen die er op toeziet dat jonge meisjes zich bijvoorbeeld wel sharia kleden en welke ook controleert of de mannen bijvoorbeeld wel naar het vrijdagsgebed in de moskee gaan.

Stenigen is in Atjeh dan wel niet van toepassing, maar stokslagen zijn daarentegen wel gebruikelijk. In september 2009 wilde de provinciale overheid van Atjeh voor overspel wél de doodstraf door steniging toevoegen aan de sharia. De toenmalige gouverneur van Atjeh weigerde om de verordening te tekenen en daarom is het niet doorgegaan.

Tussen de bevolking zitten er zowel voor,- als tegenstanders van de sharia. Echter is het in Atjeh zelf niet gebruikelijk om kritiek te leveren op de sharia, wat namelijk wordt gezien als kritiek op religie in het algemeen. Dat terwijl deze vaak niet gericht is op de islam of de sharia zelf, maar wél op hoe de sharia ten uitvoering wordt gebracht. 

Tegenstanders vinden de sharia in Atjeh namelijk te ver gaan en sommige noemen de wetgeving zelfs hypocriet. Dit omdat de sharia zich uiteindelijk heeft ontwikkeld tot een middel die enkel een controlerend oog werpt in de privé levens van de burgers: hoe ze zich kleden, wat ze drinken maar ook met wie en wanneer ze met iemand om gaan. Maar het doet volgens de tegenstanders de échte problemen van Atjeh niet aanpakken, namelijk die op politiek en corrupt niveau.

De voorstanders daarentegen zijn juist blij met de discipline en rust die de wet met zich mee heeft gebracht. Onder hen zitten ook evengoed nog veel jongeren, ondanks dat zij juist het meest te “lijden” hebben onder de sharia. Desondanks zijn zij juist blij omdat de sharia er voor zorgt dat traditie in stand wordt gehouden. Daarnaast geloven velen dat, door allemaal massaal de sharia te volgen, er nieuwe rampen zoals tsunami’s voorkomen kunnen worden.

Toch zitten er óók bij deze groep nog genoeg mensen tussen die niet tevreden zijn met de uitvoering van de sharia. Voornamelijk de oneerlijke toepassing wordt hier bij verafschuwd: hoe de politiekeleiders de burgers met zweepslagen moraliteit willen bijbrengen, terwijl deze zelf wél regelmatig naar Jakarta afreizen voor drank en vrouwen. 

Volgens sommigen gaat het zelfs nog verder. Die zijn van mening dat de lokale leiders zelfs misbruik maken van de islamitische wetgeving en dus helemaal geen oprechte religieuze gevoelens hebben, maar de sharia enkel gebruiken om het volk te kunnen manipuleren…. 

Mensenrechten organisaties zoals Amnesty International en vrouwenrechten organisaties hebben al meerdere malen hun ongenoegen uitgesproken over de sharia in Atjeh en eisen aan de Indonesische regering dat deze weer teruggedraaid wordt, zonder veel succes tot nog toe…

Onze eigen ervaring met Atjeh en zijn sharia:

Oké! Lekker luchtig verhaaltje zo op de vroege ochtend, of wat?

Nu hoor ik jullie denken: “Maar Suuz! Sumatra is zo groot! Waarom zou je er nu in godsnaam voor kiezen om dan uitgerekend naar een provincie te gaan waar je voor zoveel dingen op je hoede moet zijn?

Nou, simpel! We hadden namelijk gehoord dat je hier in Atjeh zo fantastisch lekker zou kunnen eten!

Grapje… (Alhoewel?)

Maar inderdaad, ondanks dat ook wij hier en daar wel onze bedenken hebben wat de sharia betreft, blijkbaar is er dan toch geen enkele wet die ons er uiteindelijk van heeft kunnen weerhouden om deze op het eerste oog zwaar islamitische provincie toch een bezoekje te brengen. En waarom?

Eén van onze persoonlijke redenen om veel te reizen is omdat we dan een unieke kans krijgen om andere culturen van dichtbij te kunnen zien en te leren kennen. En tja, dat je daarbij soms het onbekende in moet stappen, wat dan inderdaad misschien wel een beetje buiten je comfortzone valt… is dat niet juist het mooie aan heel het reizen?! En is het niet juist de bedoeling om op die manier een land te leren kennen en te ervaren zoals deze écht is?! Wij gingen in ieder geval graag “de uitdaging” aan en doken daarom vol nieuwsgierigheid en met een open mind het diepe in! (maar dan wel zonder elkaars handje vast te houden 😜)

En wat de dresscode betreft, als toerist hoef je je gelukkig niet direct van top tot teen te bedekken. Naar de westerlingen toe wordt er namelijk als het op de sharia aankomt gelukkig wel een oogje toe geknepen. Dus wees niet bang, zonder hoofddoekje op komen ze echt niet met hooivorken achter je aan gerend om je de stad uit te jagen! Jezelf gewoon bescheiden en je niet al te bloot en te uitdagend kleden is als toerist zijnde meer dan voldoende (maar als het goed is deed je dat – hopelijk! – normaal gezien overal al wel in Azië…).

Puntje bij paaltje blijkt dat je van de sharia eigenlijk bitter weinig merkt zo in het dagelijks (straat)leven. Veel hoofddoekjes op straat ja, dat dan weer wel, maar hier en daar zie je nog genoeg jeansbroeken en trendy geklede jongeren rondlopen.

Uiteindelijk is het natuurlijk ook niet de bevolking zélf die perse achter deze wet staat of hem heeft uitgevonden. En zelfs als ze wél achter de sharia staan, betekent dat ook heus niet meteen dat ze dan direct intolerant zijn naar niet-moslims toe. En dat bleek, want de Atjehers zijn ongelooflijke hartelijke, warme en vriendelijke mensen! En ze zijn maar al te blij om steeds meer en meer toeristen te zien in hun prachtige herrezen provincie.

Dus mocht je je twijfels hebben om Atjeh een bezoekje te brengen, laat je dat vooral niet afschrikken door het woord “sharia”. De bevolking zal je namelijk met open armen en zeer hartelijk ontvangen.

Oja, en niet geheel onbelangrijk… Het was uiteindelijk niet gelogen: het eten hier is inderdaad fantastisch lekker!!

😉

Ik zelf draag eigenlijk sowieso bijna geen korte shortjes in Azië (behalve in hele toeristische plaatsen). En mijn schoudertjes zijn eigenlijk ook altijd al bedekt. Of het er namelijk nou islamitisch, hindoeïstisch of boeddhistisch is, eigenlijk is het altijd wel beter om je een klein beetje aan te passen aan de cultuur. Dat betekent dus ook: niet te veel bloot!

De enige aanpassing die ik nu heb gedaan is ook mijn bovenlijf van wat meer textiel te voorzien en Dennis had zijn korte toeristen-broek omgeruild voor zijn keurige lange-reizigers broek. En aangezien ik er zelf wél als een local uitzie koos ik er voor om op sommige plekken (vooral op de wat meer afgelegen, “niet toeristische” plekken) ook gewoon mijn haar netjes weg te stoppen onder een sjaaltje. Maar zelfs dat was eerder uit respect voor de cultuur en de bevolking dan uit “angst” voor de sharia… 

We reizen natuurlijk niet enkel en alleen om andere culturen te leren kennen, maar vooral ook om te kunnen genieten van al het wonderlijke natuurschoon wat de wereld te bieden heeft!

Onze volgende babbel zal daarom ook bijna uit zijn voegen barsten van Mother Nature’s best work ever. Vond je de sharia al avontuurlijk? Wacht maar af, onze volgende bestemming gaat nog veel avontuurlijker worden!

Tot dan!