REIS BABBELS

In de paar maanden Vietnam hebben we het geluk gehad om enkele vriendschappen te mogen sluiten. Soms met locals, zoals de jongens uit Hanoi, die altijd een speciaal plekje in ons hart zullen blijven houden. Soms met andere reizigers, zoals Max, de jonge knaap uit Duitsland, die al een jaar in z’n eentje de wereld aan het rondreizen is. En ook hier in Saigon hebben we een vriend, Jacob genaamd. Jacob is niet Vietnamees, hij komt uit Amerika. Maar hij woont al een aantal jaren in Saigon, waar hij z’n eigen bedrijfje heeft opgestart in het onderwijs. Jacob is een expat.

Expat. Het is een woord die ik vóórdat we begonnen met reizen nog nooit had gebruikt. Maar tijdens onze reis hebben we vele expats ontmoet, die al een aantal jaren in een ander land wonen. Vooral in Saigon merkten we een grote expat cultuur op. Je hebt de expat uitgaans gelegenheden, sportclubs, restaurants, zelfs hele woonwijken puur georiënteerd op de blanke expat. Wij namen het woord klakkeloos over, maar wat betekent dat woord eigenlijk, expat?

Het woord ‘expatriate’ is een Engels leenwoord. De Engelsen hebben de term echter samengesteld uit de Latijnse woorden ‘ex’ (uit, buiten) en ‘patria’ (vaderland). Een expatriate is dus iemand die buiten het vaderland verblijft.

Hmmm… ik ben verhuisd en officieel geëmigreerd naar België, maakt mij dit dan ook een expat? Wij hadden een nachtwinkel bij ons in de straat in Brugge, waarvan de eigenaar uit India kwam. Is hij een expat? Mensen zoals ikzelf zullen we eerder emigranten noemen. Mensen zoals de nachtwinkeleigenaar zelfs misschien eerder een allochtoon. Wat maakt een expat dan een expat? Is het ras? Huidskleur? Status, opleiding of afkomst?

Een expat is iemand die tijdelijk of permanent in een land werkt met een andere cultuur dan waar hij of zij in is opgegroeid. Onder expats verstaan we meestal hoogopgeleide mensen. Het verblijf in het buitenland kan permanent zijn, maar is vaak ook tijdelijk.

Ik vraag me stiekem af of dit woord misschien ooit een Engelstalige oplossing is geweest van migranten uit de Westerse landen om zichzelf te distantiëren van het toch ietwat negatief geladen woord migrant. Want laten we eerlijk zijn: een ieder van ons heeft altijd wel de onbewuste neiging om anderen, maar ook jezelf in hokjes te plaatsen. En o wee als jijzelf toch in hetzelfde hokje terecht komt als in die van de Poolse gastarbeider die hier werkt als vrachtwagenchauffeur. Want je weet toch, een migrant is een ongewenste banen-steler, maar een expat daarentegen is een buitenlander die elk moment weer kan vertrekken. Een allochtoon doet een wanhopige greep naar een beter leven, maar een expat is op avontuur!

Het blijft iets raars, mensen die hun land verlaten om ergens anders weer een leventje op te bouwen. Of is het eigenlijk wel zo raar? Is het niet veel vreemder om ergens geboren te worden, daar een bestaan op te bouwen en uiteindelijk in dezelfde plaats waar je kraambed ooit stond, ook weer het leven te laten? Waren wij niet allemáál ooit nomaden? Steeds opzoek naar de (tijdelijke) beste plek om te overleven, om vervolgens weer verder te trekken naar een hopelijk nog beter oord. Is het niet zo dat de drang om te verkennen en te ontdekken nog stééds ergens diep in ons geworteld zit?

Zowel de migrant, de allochtoon, als de expat doet eigenlijk gewoon hetzelfde. Sommigen vrijwillig, sommigen noodgedwongen. Maar al met al komt het op hetzelfde neer: het vertrouwde thuisland achter laten om elders op de wereld het geluk/vrijheid/rijkdom/veiligheid op te zoeken. Op de één of andere manier heeft de Westerse land-verlater zichzelf een superieur label weten aan te meten, als de ondefinieerbare expat zijnde. En wat maakt dat dan van Dennis en mij? Welk stempel krijgen wij als reizigers die zich af en toe ergens tijdelijk vestigen om te gaan werken? Trekkende expats? Werkende nomaden? Nee, ik weet een veel betere! Een label die in één klap op ons allemaal tegelijk slaat!

Wij? Wij zijn Wereldbewoners.